Δευτέρα 21 Οκτωβρίου 2013

H AΡΕΤΗ ΤΗΣ ΑΓΧΙΝΟΙΑΣ

Ο όρος «Αγχίνοια» ετυμολογείται εκ του επιρρήματος «αγχι»- (ετυμολογουμένου εκ του ρήματος «άγχω», ήτοι σφίγγω, δηλαδή εγγύς, πλησίον), και του ουσιαστικού «νούς».
Ως ανθρώπινη ιδιότης σημαίνει ευστροφία, ταχύνοια, οξύνοια, οξύτητα του μυαλού, αλλά ως Αρετή την ικανότητα να κατανοεί κάποιος τα πράγματα ως αυτό που πραγματικά είναι, καθώς και να επιλέγει την καλύτερη ανάμεσα σε δύο ή περισσότερες καταστάσεις. Η «Αγχίνοια» δηλαδή ως «Αρετή» είναι η ικανότης της ψυχής για ορθή εκτίμηση και ορθή κρίση, ικανότης να ευρίσκει ομοιότητες και αναλογίες επί ανομοίων, μία ικανότης όλως απαραίτητη για την λήψη δικαίων αποφάσεων.
Παράγωγο της «Αγχινοίας» είναι το επίθετο «αγχίνους» που απαντάται ήδη στα ομηρικά έπη (ως «αγχίνοος», «Οδύσσεια» 5.332). Αντίθετα της «Αγχινοίας» είναι η «Βραδύνοια», αλλά και η «Αμβλύνοια», δηλαδή η νοητική ανικανότητα.
Αντιθέτως από ό,τι μπορεί να υποθέσει κάποιος που δεν έχει ασχοληθεί σε βάθος με την Φιλοσοφία, η «Αγχίνοια» δεν αποτελεί προϋπόθεση της Φιλοσοφίας, όπως λ.χ. η φιλομάθεια, αλλά μία σταθερή παράμετρο της Φιλοσοφίας. Επίσης δεν ταυτίζεται με την «Ευμάθεια», δηλαδή την ικανότητα ταχείας και ανέτου μαθήσεως, την έμφυτη κλίση προς μάθηση, ούτε με την «Μεγαλοφυϊα», δηλαδή την υψηλότατη ευφυϊα. «Αγχίνοια» είναι η Αρετή της διεισδυτικής πλην όμως αμερόληπτης κριτικής σκέψεως στον καθημερινό βίο, στον δε χώρο της Φιλοσοφίας είναι η δυνατότης να παρακολουθούνται με άνεση οι μεγάλες αλήθειες.
Στους πλατωνικούς ορισμούς του Σπευσίππου («Όροι») η «Αγχίνοια» ορίζεται ως «ψυχική ευφυϊα, η οποία χαρίζει σε αυτόν που την κατέχει την ευστοχία σε κάθε τι που πρέπει να γίνει» («ΑΓΧΙΝΟΙΑ (ΕΣΤΙΝ) ΕΥΦΥΪΑ ΨΥΧΗΣ, ΚΑΘ' ΗΝ Ο ΕΧΩΝ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟΣ ΕΣΤΙΝ ΕΚΑΣΤΩι ΤΟΥ ΔΕΟΝΤΟΣ. ΝΟΟΣ ΟΞΥΤΗΣ»). Να αναφέρουμε εδώ ότι η λέξη «ευφυϊα» προέρχεται από το προθεματικό μόριο «ευ» και το ρήμα «φύω» και σημαίνει την άριστη φύση, την φυσική τελειότητα και, επί του προκειμένου, την έμφυτη ψυχική αριστεία.
Ως Αρετή αντιμετωπίζει την «Αγχίνοια» και ο Αριστοτέλης, υιοθετώντας μάλιστα τον ορισμό του Πλάτωνος. Ο Αριστοτέλης αποδίδει στην «Αγχίνοια» σημαντικό ρόλο τόσο στην επιστημονική εξήγηση των πραγμάτων όσο και στην ακαριαία («ΕΙΣ ΧΡΟΝΟΝ ΑΣΚΕΠΤΟΝ») ανακάλυψη των μεσοτήτων (των επιλεγομένων δηλαδή διά της λογικής και μόνον αυτής μέσων σημείων ανάμεσα σε δύο ακρότητες) και επιπροσθέτως την ορίζει ως «ευστοχία» («ΕΣΤΙ Δ' ΕΥΣΤΟΧΙΑ ΤΙΣ Η ΑΓΧΙΝΟΙΑ» στα «Ηθικά Νικομάχεια», 1142 b).
Οι Στωϊκοί θέτουν την «Αγχίνοια» ως δευτερεύουσα («υποτεταγμένη») Αρετή υπό την «Λογικότητα» ή «Φρόνηση», μαζί με άλλες 5, την «Ευβουλία» (δηλαδή την τελειότητα της σκέψεως), την «Ευλογιστία» (την άριστη χρήση της λογικότητος), την «Ευστοχία» (την πρακτική επιτυχία μετά από αποτελεσματική επικέντρωση ή πρόβλεψη), τη «Νουνέχεια» (την σύνεση ή εχεφροσύνη) και την «Ευμηχανία» (την εφευρετικότητα).
Πηγή: www.rasias.gr , Απόσπασμα από το βιβλίο: "Αρετή. Το Αξιακό Σύστημα των Ελλήνων", Αθήναι 2012, ISBN 978-960-7748-49-2

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Φόρμα επικοινωνίας

Όνομα

Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο *

Μήνυμα *

Αρχειοθήκη ιστολογίου