διαίρεσιν τινα τοιάνδε υπό των ανδρών εν τοις πάνυ απορρήτοις διαφυλάττεσθαι. του λογικού ζώου το μεν εστι θεός, το δε άνθρωπος, το δε οίον Πυθαγόρας.» Ιάμβλιχος – De Vita Pythagorica [F,31]
Ο Πυθαγόρας, ο σπουδαίος Σάμιος, δεν υπήρξε απλά ο πρώτος των φιλοσόφων. Είναι και ο μέγιστος. Εκείνος που τον απεκάλεσε «διδάσκαλο της Δύσης» δεν το έκανε από αβροφροσύνη ή από συντεχνιακή αλληλεγγύη. Απλά, δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς. Είναι σαν να βρίσκεσαι στη σκιά ενός ουρανοξύστη και να σε ρωτούν αν το κτίριο που ορθώνεται εμπρός σου είναι επιβλητικό. Και ο Πυθαγόρας προβάλλει ως το πλέον επιβλητικό μέγεθος στη σκέψη της ανθρωπότητας δυο χιλιετηρίδες και πεντακόσια χρόνια τώρα.
Αν γνωρίζουμε λεπτομέρειες για τη ζωή και την διδασκαλία του Πυθαγόρα, είναι γεγονός πως το οφείλουμε -πρώτιστα-στον Ιάμβλιχο που παρέδωσε στους μαθητές του αρχικά και τελικά σε ολόκληρη την ανθρωπότητα μια σειρά συγγραμμάτων -αυτά που διεσώθησαν δηλαδή από μια πλούσια εργογραφία- εκ των οποίων ξεχωριστή θέση κατέχει το De Vita Pythagorica (Πυθαγορικός Βίος ή Περί του Πυθαγορικού Βίου). Ο Ιάμβλιχος έζησε και έδρασε σε ταραγμένους καιρούς, εκεί στα τέλη του +3ου και αρχές του +4ου αιώνα. Βίωσε κι εκείνος, όπως και ο Πορφύριος και άλλοι σπουδαίοι Εθνικοί φιλόσοφοι το ψυχορράγημα του Ελληνορωμαϊκού κόσμου.
Γράφει, λοιπόν ο Ιάμβλιχος, στην αρχή κιόλας του συγγράμματός του για τον Πυθαγόρα κάτι συγκλονιστικό:
«…το μέντοι την Πυθαγόρου ψυχήν από της Απόλλωνος ηγεμονίας ούσαν είτε συνοπαδόν είτε και άλλως οικειότερον έτι προς τον θεόν τούτον συντεταγμένην καταπεπέμφθαι εις ανθρώπους, ουδείς αν αμφισβητήσειε τεκμαιρόμενος αυτή τη γενέσει ταύτη και τη σοφία της ψυχής αυτού τη παντοδαπή…» [De Vita Pyth. Β,8]
[απόδοση: «ότι όμως η ψυχή του Πυθαγόρα έχει σταλεί στους ανθρώπους από την ανωτάτη αρχή του Απόλλωνος και είναι συνακόλουθος ή κατ'άλλον τρόπον φιλική στο θεό αυτό, ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει, όταν μάλιστα έχει σαν παράδειγμα την ίδια του την γέννηση και την σοφία της ψυχής του, την ποικίλη»]
«…το μέντοι την Πυθαγόρου ψυχήν από της Απόλλωνος ηγεμονίας ούσαν είτε συνοπαδόν είτε και άλλως οικειότερον έτι προς τον θεόν τούτον συντεταγμένην καταπεπέμφθαι εις ανθρώπους, ουδείς αν αμφισβητήσειε τεκμαιρόμενος αυτή τη γενέσει ταύτη και τη σοφία της ψυχής αυτού τη παντοδαπή…» [De Vita Pyth. Β,8]
[απόδοση: «ότι όμως η ψυχή του Πυθαγόρα έχει σταλεί στους ανθρώπους από την ανωτάτη αρχή του Απόλλωνος και είναι συνακόλουθος ή κατ'άλλον τρόπον φιλική στο θεό αυτό, ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει, όταν μάλιστα έχει σαν παράδειγμα την ίδια του την γέννηση και την σοφία της ψυχής του, την ποικίλη»]
Πρώτη παρατήρηση: Ο Πυθαγόρας είναι ένας από τους πολλούς διδασκάλους της ανθρωπότητας του οποίου η γέννηση και καταγωγή έχει στοιχεία υπερβατικά, υπερφυσικά και θρυλικά. Ο θρύλος λοιπόν λέει πως ο πατέρας του, Μνήσαρχος, βρέθηκε κάποτε στο Μαντείο των Δελφών για εμπόριο και ζήτησε ένα χρησμό για το επικείμενο ταξίδι του στη Συρία. Εκεί άκουσε έκπληκτος την Πυθία να του προφητεύει πως:
Πυθαγόραν θ’ον τίκτε Διί φίλω Απόλλωνι
Πυθαϊς, ή κάλλος πλείστον έxεν Σαμίων
[απόδοση: Τον Πυθαγόρα γέννησε με τον Απόλλωνα, τον αγαπητό στο Δία η Πυθαίς, η ωραιότερη όλων των Σαμίων]
Πυθαγόραν θ’ον τίκτε Διί φίλω Απόλλωνι
Πυθαϊς, ή κάλλος πλείστον έxεν Σαμίων
[απόδοση: Τον Πυθαγόρα γέννησε με τον Απόλλωνα, τον αγαπητό στο Δία η Πυθαίς, η ωραιότερη όλων των Σαμίων]
Να λοιπόν πως πήρε το όνομά του ο Πυθαγόρας. Η γέννησή του προφητεύτηκε από τον Πύθιο Απόλλωνα. Και να γιατί ο μεγάλος δάσκαλος, από πολύ νέος έχαιρε του σεβασμού και της απεριόριστης εκτίμησης όλων των συμπολιτών του. Είχε την ομορφιά του θείου πατέρα του, ήταν βαθύς στη σκέψη, συνετός, γαλήνιος και μαζί ανήσυχος και υψιπέτης. Ξεχώριζε από όλους τους συνομηλίκους του, έφερε μέσα του μια ανώτερη, μια σπάνια αποστολή.
Δεύτερη παρατήρηση: Από καθαρά μυητική εξέταση, το κείμενο του Ιάμβλιχου περιέχει μια λέξη που θα μπορούσε να απασχολήσει ολόκληρη πραγματεία. Αυτό το “συντεταγμένη” είναι που θα μπορούσε να βάλει τον εμβριθή μελετητή σε βαθύ προβληματισμό.
Τρίτη παρατήρηση: Το “ότι η ψυχή του Πυθαγόρα έχει σταλεί στους ανθρώπους”, [καταπεπέμφθαι εις ανθρώπους], είναι που παραπέμπει σε εκπληκτικούς και παραγωγικούς συλλογισμούς.
Για τον Ιάμβλιχο, κάθε τι που ελέχθη ως άκουσμα από τον Πυθαγόρα, κάθε φράση, κάθε λέξη ακόμα, είναι ένα σύμβολο, μια παραβολή, που ενέχει σημασίες πολλαπλές. Μια εξωτερική, για τον αμύητο, μια εσωτερική, για τον εσωτερικό ή μαθηματικό, μια μυστική και μυητική που δεν είναι δυνατόν να αποκαλυφθεί. Κι ύστερα, υπάρχουν τα κατεξοχήν σύμβολα, οι αριθμοί με την κοσμογονική και συμπαντική τους αξία. Για τους Πυθαγόρειους, οι αριθμοί είναι ιεροί, αυτό το γνωρίζουν όλοι. Το σύμπαν είναι μουσική και αρμονία και η αρμονία είναι αριθμοί. Το σύμπαν είναι νόμοι, οι νόμοι είναι σχέσεις, οι σχέσεις έχουν αρμονία, η αρμονία είναι αριθμοί. Το σύμπαν είναι ισορροπία, η ισορροπία είναι μουσική, η μουσική είναι αριθμοί. Όλα ανάγονται στο Εν, η Τετρακτύς [2] είναι η Πηγή της αενάου γνώσεως, ο ιερότερος αριθμός, το δέκα αλλά όλοι οι αριθμοί είναι το ίδιο “μαγικοί” γιατί είναι κλειδιά που ανοίγουν πόρτες και κάθε πόρτα οδηγεί σε ένα ξεχωριστό σύμπαν. Οι αριθμοί είναι οντότητες και όχι απλά σύμβολα. Και αυτό, ο σημερινός άνθρωπος, είναι λογικό πως, είναι αδύνατο να το αντιληφθεί.
Το είχε αντιληφθεί περίφημα πάντως ο “θείος” Πλάτων και φαίνεται ξεκάθαρα σε ολόκληρη τη σκέψη του. Ιδιαίτερα στον Τίμαιο, το πλέον στρυφνό και πυκνό έργο του. Το πιο δύσκολο αλλά και το διασημότερο ανάμεσα στους Διαλόγους του -κυρίως επειδή σ’αυτό γίνεται παγκοσμίως η πρώτη αναφορά στην μυθική Ατλαντίδα. Ο Τίμαιος άλλωστε στον οποίο οφείλεται και ο τίτλος του Διαλόγου αυτού, είναι ένας Πυθαγόρειος φιλόσοφος από τους Λοκρούς της Κάτω Ιταλίας. Επιδιδόταν -σε τι άλλο;- στην αστρονομία, στη φυσική και στα μαθηματικά. Και είναι αυτός ο οποίος αναπτύσσει στον Σωκράτη, τον Κριτία και τον Ερμοκράτη, -στην ουσία-, ολόκληρη την Πυθαγόρεια κοσμολογία, για την γέννηση και δημιουργία του σύμπαντος, τη φύση των θεών και των ανθρώπων, τη φύση του νου και της ψυχής, την κίνηση των ουρανίων σωμάτων, τη διαίρεση των βασικών σχημάτων και των πολυέδρων αλλά και θέματα ανατομίας, ιατρικής, σωματικών και ψυχικών ασθενειών κ.α.! Ένα πλήρες, δηλαδή, ολοκληρωμένο και άρτιο σύμπαν που περιλαμβάνει τα πάντα, έλλογα και άλογα όντα, τις αρχέτυπες ιδέες και τα αντίγραφά τους, την καθημερινή ζωή και τις εκφάνσεις της. Και θα λέγαμε, πως εδώ, στον Πλάτωνα δηλαδή, κορυφώνεται και αποθεώνεται ένα σύστημα σκέψης, ένα πλήρες σύστημα βιοηθικής και πολιτικής αγωγής που έχει την αρχή του χιλιάδες χρόνια πριν, συνάντησε ενδιάμεσα τον Πυθαγόρα ο οποίος το εμπλούτισε και τελειοποίησε και στον Πλάτωνα βέβαια, έλαβε στοιχεία πολιτικής οικονομίας, εφαρμογής στην ιδανική Πολιτεία, δρώσας κοινωνικοποίησης δηλαδή, αφού στην εποχή του Σωκράτη και του Πλάτωνα, η Πόλις είναι η ιερή μονάδα από την οποία παράγονται και εξάγονται όλα.
Τούτη η μικρή εργασία δεν φιλοδοξεί να αποτελέσει δοκιμιογράφημα ή μελέτη γύρω από τον Ιάμβλιχο ή τον Πυθαγόρα. Στόχος μου είναι να δώσω νύξεις και να ακονίσω γωνίες στον στοχασμό εκείνου που θέλει να ερευνήσει περισσότερο.
Δεύτερη παρατήρηση: Από καθαρά μυητική εξέταση, το κείμενο του Ιάμβλιχου περιέχει μια λέξη που θα μπορούσε να απασχολήσει ολόκληρη πραγματεία. Αυτό το “συντεταγμένη” είναι που θα μπορούσε να βάλει τον εμβριθή μελετητή σε βαθύ προβληματισμό.
Τρίτη παρατήρηση: Το “ότι η ψυχή του Πυθαγόρα έχει σταλεί στους ανθρώπους”, [καταπεπέμφθαι εις ανθρώπους], είναι που παραπέμπει σε εκπληκτικούς και παραγωγικούς συλλογισμούς.
Για τον Ιάμβλιχο, κάθε τι που ελέχθη ως άκουσμα από τον Πυθαγόρα, κάθε φράση, κάθε λέξη ακόμα, είναι ένα σύμβολο, μια παραβολή, που ενέχει σημασίες πολλαπλές. Μια εξωτερική, για τον αμύητο, μια εσωτερική, για τον εσωτερικό ή μαθηματικό, μια μυστική και μυητική που δεν είναι δυνατόν να αποκαλυφθεί. Κι ύστερα, υπάρχουν τα κατεξοχήν σύμβολα, οι αριθμοί με την κοσμογονική και συμπαντική τους αξία. Για τους Πυθαγόρειους, οι αριθμοί είναι ιεροί, αυτό το γνωρίζουν όλοι. Το σύμπαν είναι μουσική και αρμονία και η αρμονία είναι αριθμοί. Το σύμπαν είναι νόμοι, οι νόμοι είναι σχέσεις, οι σχέσεις έχουν αρμονία, η αρμονία είναι αριθμοί. Το σύμπαν είναι ισορροπία, η ισορροπία είναι μουσική, η μουσική είναι αριθμοί. Όλα ανάγονται στο Εν, η Τετρακτύς [2] είναι η Πηγή της αενάου γνώσεως, ο ιερότερος αριθμός, το δέκα αλλά όλοι οι αριθμοί είναι το ίδιο “μαγικοί” γιατί είναι κλειδιά που ανοίγουν πόρτες και κάθε πόρτα οδηγεί σε ένα ξεχωριστό σύμπαν. Οι αριθμοί είναι οντότητες και όχι απλά σύμβολα. Και αυτό, ο σημερινός άνθρωπος, είναι λογικό πως, είναι αδύνατο να το αντιληφθεί.
Το είχε αντιληφθεί περίφημα πάντως ο “θείος” Πλάτων και φαίνεται ξεκάθαρα σε ολόκληρη τη σκέψη του. Ιδιαίτερα στον Τίμαιο, το πλέον στρυφνό και πυκνό έργο του. Το πιο δύσκολο αλλά και το διασημότερο ανάμεσα στους Διαλόγους του -κυρίως επειδή σ’αυτό γίνεται παγκοσμίως η πρώτη αναφορά στην μυθική Ατλαντίδα. Ο Τίμαιος άλλωστε στον οποίο οφείλεται και ο τίτλος του Διαλόγου αυτού, είναι ένας Πυθαγόρειος φιλόσοφος από τους Λοκρούς της Κάτω Ιταλίας. Επιδιδόταν -σε τι άλλο;- στην αστρονομία, στη φυσική και στα μαθηματικά. Και είναι αυτός ο οποίος αναπτύσσει στον Σωκράτη, τον Κριτία και τον Ερμοκράτη, -στην ουσία-, ολόκληρη την Πυθαγόρεια κοσμολογία, για την γέννηση και δημιουργία του σύμπαντος, τη φύση των θεών και των ανθρώπων, τη φύση του νου και της ψυχής, την κίνηση των ουρανίων σωμάτων, τη διαίρεση των βασικών σχημάτων και των πολυέδρων αλλά και θέματα ανατομίας, ιατρικής, σωματικών και ψυχικών ασθενειών κ.α.! Ένα πλήρες, δηλαδή, ολοκληρωμένο και άρτιο σύμπαν που περιλαμβάνει τα πάντα, έλλογα και άλογα όντα, τις αρχέτυπες ιδέες και τα αντίγραφά τους, την καθημερινή ζωή και τις εκφάνσεις της. Και θα λέγαμε, πως εδώ, στον Πλάτωνα δηλαδή, κορυφώνεται και αποθεώνεται ένα σύστημα σκέψης, ένα πλήρες σύστημα βιοηθικής και πολιτικής αγωγής που έχει την αρχή του χιλιάδες χρόνια πριν, συνάντησε ενδιάμεσα τον Πυθαγόρα ο οποίος το εμπλούτισε και τελειοποίησε και στον Πλάτωνα βέβαια, έλαβε στοιχεία πολιτικής οικονομίας, εφαρμογής στην ιδανική Πολιτεία, δρώσας κοινωνικοποίησης δηλαδή, αφού στην εποχή του Σωκράτη και του Πλάτωνα, η Πόλις είναι η ιερή μονάδα από την οποία παράγονται και εξάγονται όλα.
Τούτη η μικρή εργασία δεν φιλοδοξεί να αποτελέσει δοκιμιογράφημα ή μελέτη γύρω από τον Ιάμβλιχο ή τον Πυθαγόρα. Στόχος μου είναι να δώσω νύξεις και να ακονίσω γωνίες στον στοχασμό εκείνου που θέλει να ερευνήσει περισσότερο.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου